Onze omgeving heeft ons beïnvloed en sommigen van ons zijn onbewust intern geconditioneerd voor perfectionisme. Door de hoge verwachtingen van de omgeving of de ervaring van falen, gevolgd door het gevoel van schaamte. Deze schaamte en pijn willen we later niet nog eens ervaren, en onze controledrang is het middel voor deze zelfbescherming. Maar zoals jij en ik weten, is fouten maken en falen onvermijdelijk, is perfect saai en onhaalbaar, en de angst om te falen een grote belemmering voor succes (hoe jij succes ook wilt definiëren voor jezelf).
Alles onder controle?
Ik loop met Nienke in een warm, zomers bos tijdens haar coachsessie. Wij kennen elkaar al een paar jaar en Nienke heeft enorme groeistappen gemaakt in die tijd. Zij heeft onder andere geleerd vaardig om te gaan met stress en met haar soms negatieve of zorgelijke gedachtepatronen. Zij zorgt heel bewust voor voldoende ontspanning en een gezonde energiebuffer voor haar mentale en fysieke belastbaarheid, die op haar werk als zorgondernemer voortdurend nodig is.
Het spook van perfectionisme
Op dit moment zit ze in een rustige periode waarin alles naar wens is of ze minstens de dingen onder controle heeft. Het gaat zelfs zo goed dat we deze ankersessie misschien hadden kunnen uitstellen. Echter, al wandelend op de warme heide komt Nienke met iets waar ze regelmatig tegenaan loopt: het spook van perfectionisme en het liefdevol omarmen van imperfectie.
Onderhuidse angst voor het verliezen van controle
Ik herken het patroon van Nienke’s streven naar wit, het perfecte, en het spook van het zwarte – als perfect niet haalbaar is. De drang en het streven om iets zo uit te stippelen dat het niet mis kan gaan kost veel tijd, bergen energie en zorgen. Al weken en zelfs maanden vooruit. Als er een plan A, B, C en liefst ook D is, kan zij ontspannen met een tevreden gevoel. Maar schijn bedriegt. Ondanks die plannen weet zij heel goed dat het toch in het leven anders loopt. En dit wakkert de onderhuidse angst aan voor het verliezen van controle. Ineens is er dat heel oude en vertrouwde gevoel van angst; angst om te falen én angst voor succes.
Je kunt niet falen als alles perfect onder controle is
Waar en wanneer heb jij wellicht geleerd om veel of alles te willen controleren, denk je? Welke ervaring heeft ervoor gezorgd dat dat nodig lijkt te zijn? Vaak begint dat al vroeg bij dat ene, ogenschijnlijk onbelangrijk moment, waarin we als kind te traag, onhandig of te spontaan zijn geweest. Of wanneer we geen of het verkeerde antwoord gaven. Misschien lachte er iemand, werden er grapjes gemaakt of zelfs gepest. Hoe dan ook, dat heb je als een pijnlijke situatie ervaren en die wilde je het liefste wegstoppen, begraven en vergeten. Maar het komt steeds terug, op onverwachte en alledaagse momenten waarin je even niet oplet. Je kunt niet falen als alles perfect onder controle is (wat dus nooit mogelijk is) – je bent de emotie van schaamte voor. Maar ongemerkt put je jezelf op den duur uit door stress die de controle met zich meebrengt. En wat Nienke ook benoemde: het gevolg van perfectionisme kan zijn dat je niet succesvol durft te zijn.
Kunnen zijn in het niet-weten
Nienke wenst dat ze liefdevoller om zou kunnen gaan met het vaak strenge en veeleisend streven naar perfecte keuzes, perfecte leefstijl, perfecte zorgprofessional, perfect spiegelbeeld en gewicht, perfecte gedachtewereld, relatie, toekomstplannen, vakantie en ga zo verder. Zij weet heel goed dat perfect niet haalbaar is. Sterker nog, zij weet dat ze niet gelukkiger zou zijn als alles perfect en onder controle was. Zij wil graag kunnen ervaren dat iets niet wit of zwart is, maar een grijze tint heeft, en daarin kunnen ontspannen. En hoewel zij niet weet hoe iets zich ontvouwt, ontwikkelt en zijn eigen beloop krijgt, wil zij kunnen zijn in dat niet-weten, met vertrouwen. Voldoende zelfcompassie opbrengen wanneer falen of fouten maken en reële optie is of al werkelijkheid is geworden.
De optimalist
Na deze warme en open coachsessie, waarin zij haar pijn durfde te erkennen, verwoorden en onderzoeken, is Nienke opgewekt en tevreden naar huis gegaan. De volgende keer gaan we dieper in op het vertrouwen, de controle loslaten, het aanvaarden van de niet perfecte Nienke die haar imperfectie graag wil leren omarmen. Dat begint al met een schrijfopdracht, die zij hopelijk niet perfect probeert uit te voeren.
Zelf met perfectionisme aan de slag
Ooit las ik voor mezelf een paar boeken over omgaan met de illusie van perfect. Een paar titels die ik destijds las, kunnen wellicht ook voor jou interessant zijn. In de pakweg tien jaar sinds ik deze boeken heb gelezen, ben ik niet slordig, maar heerlijk imperfect en veel minder gestrest.
- Beter slordig gelukkig dan perfect gestrest (Irene Becker & Jutta Meyer-Kles)
- De moed van imperfectie (Brené Brown)
- De optimalist (Tal Ben-Sahar)
- De mythe van perfectionisme (Bert en Anna van Dijk & Rick Carson)
Adviesgesprek
Wil jij je eigen controledrang, perfectie of gebrek aan zelfvertrouwen verkennen? Of loop je rond met een ander vraagstuk in je hoofd? Neem dan vrijblijvend contact met mij voor een kosteloos adviesgesprek. Of kijk hier hoe en waarmee ik je kan helpen.